مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 336

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

 

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

توی هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو زدن بر اثر خشم
روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
بردن از رو- از رو بردن

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

جفنگیات-سخنان یاوه

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

 

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

پیله-مو

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن
دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

خِر-حنجره-گلو

بر پا شدن-ایجاد شدن

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

خصوصی-مقابل عمومی

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

چوب بندی-داربست

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

راپرتچی-گزارش دهنده

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)
توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن
تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

تیر کردن-نشان کردن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

بسیار دلواپس و نگران بودن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

خدابیامرزی-درخواست بخشش

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

دوا درمان-مداوا-معالجه

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

 

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه
آیَم سایَم-گاه‌کاهی
بد قدم-نامبارک-بد شگون

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

خش و خش-نگا. خش خش

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

آب تاختن(پیشاب کردن)

پشت-نسل-فرزندان

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

روی چشم-اطاعت می شود !
افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

خرده خرجی-خرج های اندک

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

 

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

چاره ساز-خداوند

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

چارچار زدن-بی حیایی کردن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن
خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن
پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن
زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن
 

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

 

 

ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

خواب و خوراک-خورد و خواب

پاتوغ-محل گرد آمدن

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)
از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)
پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

زردنبو-زردمبو

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

باریک-دقیق-حساس

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

دود-دخانیات-مواد مخدر

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

چای کاری-کشت و زرع چای

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

دستمالی-دست مالیدن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

 

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
چوچول باز-دغل-بی حیا
ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن
آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

بدک-نه چندان بد

دایی قزی-دختر دایی

 
از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن
چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

دسته جمعی-باهم-گروهی

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

 

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)
جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

دست و پا-توانایی-عُرضه

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

دست اول-نو و تازه

پر بدک-خیلی بد

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

دله بازی-رفتار آدم دله

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

بده اون دستت-آی زکی !

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

 

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

جایی-مستراح-توالت

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری
انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

درد گرفتن دل از اسهال

پنج تن آل عبا- پنج تن

خدا داده-دیم کاری

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند
تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

 

 
خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن
تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

این خاکدان-دنیا

خجالتی-کم رو-پرحیا

جود-یهودی-حهود

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

 

خشخاشی-نان خشخاش زده

زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

جاده کوبی-راه صاف کردن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

زه زدن-بیرون شدن کمی رطوبت از مخرج-از زیر کار شانه خالی کردن-منصرف شدن

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)
رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام
به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

پا بَد-بد قدم

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

تخمش را ملخ خورده-نایاب است

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

جامه شور-رختشوی

چار سر-حرف مفت-متلک

 

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

پاکاری-شغل پاکار

روغن زرد-روغن حیوانی

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

تمام و کمال-کامل-به تمامی

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

 

دست اول-نو و تازه

 
 

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

 

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن
از کمر افتادن(از خستگی زیاد از کار افتادن، ناتوان شدن در امر جنسی)

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

 

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
آتش بی‌باد(ظلم، می)

دندان عاریه-دندان مصنوعی

آتشی(تندخو، زودخشم)

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خرسک-نوعی فرش

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

زیر جلی-پنهانی-آهسته

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس
افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار