مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 215

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه

 

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

باربند-جای نهادن و بستن بار

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

ته نشست-رسوب

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

چار نعل-به سرعت-به تاخت

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
دراندشت-وسیع-بی سر و ته

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)
آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)
 

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

دو پا-انسان

 

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)
خالی بند-چاخان-دروغ گو

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

 

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

به هم زدن-قطع رابطه کردن

جیره-سهم معین

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

 

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

چروک-چین و شکن

بند آوردن-متوقف کردن

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن
جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

 

آبِ دندان-حریف ساده

احوال گرفتن-جویای حال شدن

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

تو دار-راز نگهدار

 
به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن
پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه
دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند
الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن
اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)
 

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن
از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

 

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

 

 

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی
آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

 

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

 

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

آبِ کبود-آسمان

زهره کردن-بسیار ترساندن
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

 

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

حرف پوچ-سخن بی معنی

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

حلال وار-به صورت حلال

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

 

انگشت کردن-انگشت رساندن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد

 

جفت و جلا کردن-مرتب کردن-حقه جور کردن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

 

بی همه کس-بی پدر و مادر
بد دهن-کسی که پیوسته فحش و ناسزا می گوید

 
دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند
 

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن
به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

 

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

رَطب و یا بس گفتن-سخنان درست و نادرست گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن
خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

تیر کردن-نشان کردن

 

 

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

خورده برده-ملاخظه و پروا

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
حرام و حرس-ریخت و پاش

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

پهن شدن آفتاب-روز شدن

چشم بازار را درآوردن-چیز بسیار بد و نامرغوب خریدن

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

 
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

اجابت کردن معده(قضای حاجت)
خام عقلی-حماقت-دیوانگی

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه
پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

 

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن
 

بوق سگ-بسیار دیر وقت

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

 

دستِ چپ-سمت چپ

 
حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

 
آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

 

ارزانی(بخشیدن، دادن)

 

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

خواربار-ارزاق-خوراک
 

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

 
الحق و الانصاف-انصافن-حقن

پول خرد-پول سکه ای

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

تا-لنگه-همتا

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده
جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

 

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

چشمه-نوع-قسم

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

 

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

جبهه-میدان جنگ

 
دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

حمامی-گرمابه دار

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

 

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

ژوری-هیئت داوران

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب
حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

چغاله بادام-بادام نارس

 

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

 

به سر و کول هم پریدن-دعوا کردن-شلوغ بازی درآوردن
زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

تو به تو-گوناگون-لا به لا

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

داو-نوبت بازی

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

ارواح شکمت-ارواح بابات

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

 

 
دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

 

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن