منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 429

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

شعله‌ی آتش

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

 
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن
پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

آی زرشک(آی زکی)

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

 

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن
پوشک-کهنه ی بچه

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

 

دراز کش-افتاده-خوابیده

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

جیش-ادرار در زبان کودکان

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

این دو کله‌دار(خورشید و ماه)

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود
جبهه-میدان جنگ
ادا اصول(ادا اطوار)

 

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن
جا ماندن-فراموش شدن

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن
خاکروبه ای-سپور-آشغالی
زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

خبر چین-سخن چین-جاسوس

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

 

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

چِککی-فوری-به سرعت

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

 

 

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
چشه ؟-او را چه شده ؟

دست مزد-اجرت-مزد کار

 
پا پتی-پا برهنه
آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

 

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

حاجیت-بنده

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

چاخان پاخان-دروغ

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

چشم خوردن-نظر خوردن
حبف و میل-ریخت و پاش

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

ته ریش-ریش اندک

از سر نو-دوباره

پا پتی-پا برهنه
بی اختیار-بدون اراده و تصمیم
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

چپو شدن-غارت شدن
رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

حمامی-گرمابه دار
جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن
بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

جزغاله-سوخته-زغال شده

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

الحق و الانصاف-انصافن-حقن
چاق بودن غلیان-آماده بودن غلیان

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد
خوشبختانه-از حُسن اتفاق
خونین و مالین-زخمی-خونی شده
پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن
جامه شور-رختشوی

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

حق دادن-تایید کردن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

چاخان پاخان-دروغ

دور و دراز-فراخ و وسیع
جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

رکاب دادن-راهی جایی شدن

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

بدک-نه چندان بد

پارو-زن پیر

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

چانه لغ-نگا. چانه شل

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

 

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

 
دق دلی-دق دل

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

ارواح شکمت(ارواح بابات)

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

انگشت‌شمار-کم-معدود
آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت
چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

 

 

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

 

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

روده دراز-پر حرف-وراج

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

 

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

 

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

چغلی کردن-شکایت کردن
 

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

دُنگ-سهم-حصه

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

 
چرند گو-یاوه گو

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی
پروار-فربه-چاق

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

خِفت-نوعی گره
بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

ته ریش-ریش اندک

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک
آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

دیر فهم-کند ذهن-کودن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود
چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
 

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

 
از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

زور-اجبار-الزام

امن و امان(بدون بیم و هراس)

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

 

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ
اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

از سر نو(دوباره)

چنگک شدن-چنگ شدن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

خرده فرمایش-فرمانی که از فرمانده ی نالایق و کوچک تر صادر شود-دستور بی جا

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

باب دندان-مناسب طبع و حال

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب
دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه
دامنگیر کسی بودن-کسی را گرفتار کردن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

 

 

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

 

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک
چهار دستی-فراوانی
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

دزدی گرگی-دله دزدی

این سفر-این بار

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

 

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

 

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

دولابچه-کمد کوچک

چاخان پاخان-دروغ

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

ته نشست-رسوب

این خاکدان-دنیا

تره بار-میوه ها و سبزی ها

 

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

 

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا
 

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)
دل دار-دلیر-شجاع-معشوق
دود ِ نازک-دود سیگار و قلیان و چپق

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن
چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

 

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

جگری-به رنگ جگر

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت
دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

 

 

دسته-جمعیت سینه زن
خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

زردنبو-زردمبو
خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن
دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

 

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

پا-حریف

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن
خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)
درگاهی-آستانه
اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی
دل قرصی-اطمینان