مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 93

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

 

چِخ کردن-راندن سگ

 

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

خبر-گزارش رویداد

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

 

زیر تشکی-رشوه

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

جا دار-وسیع-فراخ

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن
پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن
استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

 
بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

 

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)

جزوه-کتابچه-دفترچه

 
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

اهل دود-سیگاری

چوچول باز-دغل-بی حیا

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن
تره بار-میوه ها و سبزی ها
پر بودن خیک کسی-سیر بودن
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

پر مدعا- پر ادعا
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

 

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب
تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

آبِ دندان-حریف ساده

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

 

 

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

باجناغ-دو مرد که دو خواهر را به زنی گرفته باشند-همریش
 

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا
جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن
چو انداختن-شایعه پراکندن

 

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 
تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود
حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

روده دراز-پر حرف-وراج

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن
پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

 

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)
چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

چوروک خوردن-چین برداشتن

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان
 

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

بار و بنه-وسایل سفر

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

بید خورده-کهنه و فرسوده

 

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

آفتاب به آفتاب-هر روز

 

تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

آخرین تحویل(قیامت)

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن
خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت
دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

جمع و جور-منظم و مرتب

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

دُوال پا-آدم سمج

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

جا ماندن-فراموش شدن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

افسارگسیخته-سرکش

 

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

دور و بر-اطراف-پیرامون

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

پا به رکاب-آماده ی رفتن

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

بَزک-آرایش-چسان فسان

 
جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

چین و چوروک-چین و شکن

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

پا سوز-عاشق شیفته
دراز کش-افتاده-خوابیده

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

پاکاری-شغل پاکار

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

 
چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه
خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
جبهه-میدان جنگ
چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

حق الزحمه-دستمزد

خودرو-آن چه بی اسب رود

 

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

 

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

پا پتی-پا برهنه

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

رو شور-سفیداب

بَزک-آرایش-چسان فسان

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن
از زبان افتادن(لال شدن)

 

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

حمله کردن-یورش بردن

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

 

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن
جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

 
چینه-دیوار گلی

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

رنگ شدن-گول خوردن
تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

بده بستان-داد و ستد-معامله

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

چای کار-کشت کننده ی چای

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است
دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

پشم و پیله-ریش

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

پشم علیشاه-درویش بی قدر

 
دق کردن-از غصه مردن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت
 

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

پاکاری-شغل پاکار

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

 

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

چراغانی کردن-جشن گرفتن

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن
چیل-آدم بد بیار

 

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

بند-ریسمان-طناب-رشته

حیوون-نگا. حیوان

 

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

پاسور زدن-پاسور بازی کردن
پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

 

دق کردن-از غصه مردن

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

 

 
دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند
توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

جاهل-جوان-نادان

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

جا ماندن-فراموش شدن

در ثانی-ثانیا-دوم

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

ته نشین-رسوب کرده
دو دو زدن-تکان تکان خوردن
بار و بنه-وسایل سفر
 

بامبه-توسری

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه
جا آمدن حواس-به هوش آمدن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

 

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

زمخت-درشت-ناهنجار

چلک بازی-بازی الک دولک

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

 

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن

این سفر-این بار

خر و پف-نگا. خرناس

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

 

اطفال باغ-گل‌های تازه